نوم چومسکي: "دا روښانه ده چې د انسان طبیعت شتون لري"

په ټولو برخو کې، د هغه لید زموږ د فکري عادتونو خلاف دی. د لیوی سټراس، فوکو او دیرید له وخته، موږ د انسان په پلاستیکیت او د کلتورونو څو اړخیزیت کې د آزادۍ نښو په لټه کې یو. له بلې خوا چومسکي د انسان د طبیعت او د فکري جوړښتونو د بې ثباتۍ له نظره دفاع کوي او په دې کې زموږ د ازادۍ اساس ویني.

که موږ واقعیا پلاستیک وو، هغه دا روښانه کوي، که موږ طبیعي سختۍ نه درلوده، موږ به د مقاومت ځواک نه درلود. او په اصلي شی تمرکز کولو لپاره، کله چې شاوخوا هر څه هڅه کوي چې زموږ پام ځان ته واړوي او زموږ پام راوباسي.

تاسو په 1928 کې په فلاډیلفیا کې زیږیدلی. ستاسو مور او پلار کډوال وو چې له روسیې څخه تښتیدلي وو.

زما پلار د اوکراین په یوه کوچني کلي کې زیږیدلی و. هغه په ​​​​1913 کې روسیه پریښوده ترڅو په اردو کې د یهودي ماشومانو د شمولیت مخه ونیسي - کوم چې د مرګ د سزا سره ورته وه. او زما مور په بیلاروس کې زیږیدلې او د ماشوم په توګه متحده ایالاتو ته راغله. د هغې کورنۍ د جنګونو څخه تښتیدلې وه.

د ماشوم په توګه، تاسو یو پرمختللی ښوونځي ته لاړ، مګر په ورته وخت کې د یهودي مهاجرینو په چاپیریال کې ژوند کاوه. تاسو به د هغه دور فضا څنګه تشریح کړئ؟

زما د مور او پلار مورنۍ ژبه یدش وه، مګر، په عجیبه توګه، ما په کور کې د یدش یوه کلمه نه ده اوریدلې. په هغه وخت کې، د یدش د پلویانو او د ډیرو "عصري" عبراني ترمنځ کلتوري شخړه وه. زما مور او پلار په عبراني اړخ کې وو.

زما پلار دا په ښوونځي کې تدریس کړ، او د ماشومتوب څخه ما دا د هغه سره زده کړه، په عبراني ژبه کې د انجیل او عصري ادبیاتو لوستل. برسېره پر دې، زما پلار د زده کړې په برخه کې د نوي نظرونو سره علاقه درلوده. نو زه د جان ډیوی د نظرونو پراساس یو تجربوي ښوونځي ته داخل شوم.¹. د زده کونکو تر منځ هیڅ درجه، هیڅ سیالي نه وه.

کله چې ما د ښوونځي په کلاسیک سیسټم کې زده کړې ته دوام ورکړ، په 12 کلنۍ کې، ما پوهیده چې زه یو ښه زده کونکی وم. موږ په خپله سیمه کې یوازینۍ یهودي کورنۍ وه چې د آیرلینډ کاتولیکانو او جرمني نازیانو لخوا محاصره وه. موږ په کور کې د دې په اړه خبرې نه دي کړې. مګر ترټولو عجیب خبره دا ده چې هغه ماشومان چې د جیسوټ ښوونکو سره له ټولګیو څخه راستانه شوي چې د اونۍ په پای کې یې د سیمیټیک ضد ویناوې کولې کله چې موږ د بیسبال لوبو ته روان وو په بشپړ ډول د یهودي ضد په اړه هیر شوي.

ایا دا ځکه چې تاسو په څو ژبو چاپیریال کې لوی شوي یاست چې ستاسو په ژوند کې اصلي شی د ژبې زده کړه وه؟

دلته باید یو ژور دلیل وي چې ما ته ډیر ژر روښانه شو: ژبه یو بنسټیز ملکیت لري چې سمدلاسه سترګې نیسي، دا د وینا د پیښې په اړه فکر کولو ارزښت لري.

هر ویناوال یو محدود شمیر قواعد زده کړي چې هغه ته اجازه ورکوي چې بې شمیره معنی لرونکي بیانونه تولید کړي. دا د ژبې تخلیقي جوهر دی، هغه څه چې دا یو ځانګړی وړتیا جوړوي چې یوازې خلک لري. ځینې ​​​​کلاسیک فیلسوفان - ډیکارتس او د پورټ رائل ښوونځي استازو - دا ونیول. مګر د دوی لږ شمیر وو.

کله چې تاسو په کار پیل وکړ، جوړښت او چلندیزم غالب شو. د دوی لپاره، ژبه د نښو خپل سري سیسټم دی، چې اصلي دنده یې د اړیکو چمتو کول دي. تاسو د دې مفهوم سره موافق نه یاست.

دا څنګه دی چې موږ د خپلې ژبې د یوې معتبرې وینا په توګه یو لړ کلمې پیژنو؟ کله چې ما دا پوښتنې راپورته کړې، داسې انګیرل کیده چې یوه جمله ګراماتیک ده که چیرې او یوازې که دا یو څه معنی ولري. مګر دا بالکل ریښتیا ندي!

دلته دوه جملې بې معنی دي: "بې رنګ شنه نظرونه په غوسه خوب کوي"، "بې رنګ شنه نظرونه په غوسه خوب کوي." لومړۍ جمله سمه ده، سره له دې چې معنی یې مبهم ده، او دویمه جمله نه یوازې بې معنی، بلکې د منلو وړ نه ده. وینا کوونکی به لومړۍ جمله په نورمال ډول تلفظ کوي، او په دویمه کې به په هره جمله کې ټکان ورکوي؛ سربیره پردې ، هغه به لومړۍ جمله په اسانۍ سره په یاد ولري.

لومړی جمله د منلو وړ ده، که معنی نه وي؟ حقیقت دا دی چې دا د یوې جملې د جوړولو لپاره د اصولو او قواعدو له یوې ټولګې سره مطابقت لري چې د یوې ژبې اصلي ویونکی لري.

موږ څنګه د هرې ژبې له ګرامر څخه ډیر اټکلي مفکورې ته لاړ شو چې ژبه یو نړیوال جوړښت دی چې په طبیعي ډول د هر انسان "جوړ شوی" دی؟

راځئ چې د مثال په توګه د ضمیرونو فعالیت واخلو. کله چې زه وایم "جان فکر کوي چې هغه هوښیار دی،" "هغه" د جان یا بل څوک معنی لري. مګر که زه ووایم "جان فکر کوي چې هغه هوښیار دی،" نو "هغه" معنی د جان پرته بل څوک. یو ماشوم چې په دې ژبه خبرې کوي د دې جوړښتونو ترمنځ توپیر پوهیږي.

تجربې ښیي چې ماشومان د درې کلنۍ څخه پیل کوي، دا قواعد پوهیږي او تعقیبوي، سره له دې چې هیڅوک دوی ته دا درس نه دی ورکړی. نو دا په موږ کې جوړ شوی یو څه دی چې موږ ته د دې وړتیا راکوي چې دا قواعد پخپله درک او جذب کړو.

دا هغه څه دي چې تاسو نړیوال ګرامر بولئ.

دا زموږ د ذهن د بدلون وړ اصولو مجموعه ده چې موږ ته اجازه راکوي چې په خپله مورنۍ ژبه خبرې وکړو او زده کړو. نړیوال ګرامر په ځانګړو ژبو کې انځور شوی، دوی ته د امکاناتو سیټ ورکوي.

نو، په انګلیسي او فرانسوي کې، فعل د اعتراض څخه مخکې ایښودل کیږي، او په جاپاني کې وروسته، نو په جاپاني کې دوی "John hit Bill" نه وايي، مګر یوازې "John hit Bill" وايي. مګر د دې بدلون څخه هاخوا، موږ مجبور یو چې د "د ژبې داخلي بڼه" شتون ولرو، د ویلهلم وان هومبولټ په وینا.²د انفرادي او کلتوري عواملو څخه خپلواک.

ستاسو په نظر ژبه څيزونو ته اشاره نه کوي، مانا ته اشاره کوي. دا متضاد دی، نه دا؟

یو له لومړیو پوښتنو څخه چې فلسفه یې له ځانه پوښتي د هیراکلیټس پوښتنه ده: ایا دا ممکنه ده چې دوه ځله ورته سیند ته لاړ شي؟ څنګه معلومه کړو چې دا هماغه سیند دی؟ د ژبې له نظره، دا پدې مانا ده چې له ځانه وپوښتئ چې څنګه د ورته کلمې لخوا دوه فزیکي ډوله مختلف وجودونه منعکس کیدی شي. تاسو کولی شئ د هغې کیمیا بدل کړئ یا د هغې جریان بدل کړئ، مګر یو سیند به یو سیند پاتې شي.

له بلې خوا، که تاسو د ساحل په اوږدو کې خنډونه جوړ کړئ او د تېلو ټانکرونه یې وګرځوئ، دا به یو "چینل" شي. که تاسو بیا د هغې سطحه بدله کړئ او د ښار د نیولو لپاره یې وکاروئ، دا یو "لویه لار" کیږي. په لنډه توګه، یو سیند په اصل کې یو مفهوم دی، یو فکري جوړښت، نه یو شی. دا لا دمخه د ارسطو لخوا ټینګار شوی و.

په عجیب ډول، یوازینۍ ژبه چې په مستقیم ډول د شیانو سره تړاو لري د څارویو ژبه ده. د بندر دا ډول ژړا، د داسې او داسې حرکتونو سره، د خپلو خپلوانو لخوا به په ښکاره ډول د خطر سیګنال په توګه پوه شي: دلته نښه مستقیم شیانو ته اشاره کوي. او تاسو اړتیا نلرئ پوه شئ چې د بندر په ذهن کې څه تیریږي ترڅو پوه شي چې دا څنګه کار کوي. د انسان ژبه دا ملکیت نه لري، دا د حوالې وسیله نه ده.

تاسو دا نظر رد کړئ چې د نړۍ په اړه زموږ په پوهه کې د توضیح کچه پدې پورې اړه لري چې زموږ د ژبې لغت څومره بډایه دی. بیا تاسو د ژبې توپیرونو ته کوم رول ټاکئ؟

که تاسو له نږدې وګورئ، تاسو به وګورئ چې د ژبو ترمنځ توپیرونه اکثرا سطحي دي. هغه ژبې چې د سور لپاره ځانګړې کلمه نلري هغه ته به "د وینې رنګ" وایي. د «سیند» کلمه د انګلیسي په پرتله په جاپاني او سواهیلي کې د پیښو پراخه لړۍ پوښي، چیرې چې موږ د سیند (سیند)، سیند (بروک) او سیند (سیند) ترمنځ توپیر کوو.

مګر د «سیند» اصلي معنی په ټولو ژبو کې شتون لري. او دا باید د یو ساده دلیل لپاره وي: ماشومان اړتیا نلري د سیند ټول تغیرات تجربه کړي یا د "سیند" اصطلاح ټول لنډیزونه زده کړي ترڅو دې اصلي معنی ته لاسرسی ومومي. دا پوهه د دوی د ذهن طبیعي برخه ده او په ټولو کلتورونو کې په مساوي ډول شتون لري.

ایا تاسو پوهیږئ چې تاسو یو له وروستي فیلسوفانو څخه یاست چې د ځانګړي انساني طبیعت د شتون مفکورې ته غاړه کیږدي؟

بې له شکه، د انسان طبیعت شتون لري. موږ بندرونه نه یو، موږ پیشوګانې نه یو، موږ څوکۍ نه یو. دا پدې مانا ده چې موږ خپل طبیعت لرو، کوم چې موږ توپیر کوي. که د انسان فطرت نه وي، په دې مانا چې زما او کرسۍ تر منځ توپیر نشته. دا مسخره ده. او د انسان د طبیعت یو له بنسټیزو برخو څخه د ژبې وړتیا ده. انسان دا وړتیا د تکامل په جریان کې ترلاسه کړې، دا د بیولوژیکي ډولونو په توګه د انسان ځانګړتیا ده، او موږ ټول په مساوي توګه لرو.

هیڅ داسې ډله نشته چې د ژبې وړتیا یې له نورو څخه ټیټه وي. لکه څنګه چې د انفرادي توپیر لپاره، دا د پام وړ ندی. که تاسو د امازون قبیلې څخه یو کوچنی ماشوم واخلئ چې له تیرو شلو زرو کلونو راهیسې له نورو خلکو سره اړیکه نلري او پاریس ته یې بوځي، هغه به په چټکۍ سره فرانسوي خبرې وکړي.

د ژبې د طبیعي جوړښتونو او قواعدو په شتون کې، تاسو په متضاد ډول د آزادۍ په ګټه یو دلیل ګورئ.

دا اړینه اړیکه ده. د قواعدو سیسټم پرته خلاقیت شتون نلري.

سرچینه: د مجلې فلسفه

^1. جان ډیوی (1859-1952) یو امریکایی فیلسوف او نوښتګر ښوونکی، بشرپال، د پراګماتیزم او وسیلېزم ملاتړی و.

^2. پروشیا فیلسوف او ژبپوه، 1767-1835.